निर्णय :
भारतीय रिझर्व्ह बँकेने ₹ २०००च्या नोटा चलनातून काढून घेण्याचा निर्णय घेतला आहे. बँकांनी २ हजार रुपयांच्या नवीन नोटा जारी करू नये, असेही निर्देशही दिले आहेत. ह्या निर्णयाची अंमलबजावणी झाल्यानंतर तुम्हाला बँक किंवा एटीएममधून २००० रुपयांच्या नव्या नोटा काढता येणार नाहीत.
मुदत :
₹ २००० रुपयांच्या नोट धारकांना २३ मे पासून ते ३० सप्टेंबर २०२३ पर्यंत या नोटा जमा करून इतर मूल्याच्या नोटा बदलून घेण्यास सांगितले आहे. तथापि , RBI ने स्पष्ट केले आहे की ३० सप्टेंबरनंतरही २००० रुपयांच्या नोटा कायदेशीररित्या चलनात राहतील.
गरज :
भारतीय रिझर्व्ह बँकेने अधिकृत परिपत्रकात असेही म्हटले आहे की, RBI कायदा, १९३४ च्या कलम २४(१) अंतर्गत नोव्हेंबर २०१६ मध्ये नोटाबंदीच्या वेळी सर्व ₹५०० आणि ₹१००० च्या नोटा काढून घेतल्यानंतर बाजारात चलनाची गरज जलदगतीने पूर्ण करण्यासाठी ₹ २००० मूल्याची नोट जारी करण्यात आली होती.
उद्दिष्टपूर्ती :
इतर मूल्यांच्या नोटा पुरेशा प्रमाणात उपलब्ध झाल्यानंतर ₹ २००० मूल्याची बँक नोट बाजारात आणण्याचे उद्दिष्ट पूर्ण झाल्यामुळे २०१८-१९ मध्ये २००० रुपयांच्या नोटांची छपाई आधीच थांबवण्यात आली होती. तसेच बँकेत एकदा गेलेली नोट परत चलनात येत नव्हती. बहुतांश सामान्य लोकांकडे ही नोट आता नाही.
सध्याचे आकडे :
₹ २००० मूल्याच्या सुमारे ८९% नोटा मार्च २०१७ पूर्वी जारी केल्या गेल्या होत्या. त्यापैकी आत्ता केवळ १०.८% नोटा चलनात आहे. चलनात असलेल्या या नोटांचे एकूण मूल्य ३१ मार्च २०१८ रोजी ₹ ६.७३ लाख कोटी होते. तर तेच ३१ मार्च २०२३ रोजी ₹ ३.६२ लाख कोटींवर होते.
करायचं कुठे ?
₹ २०००च्या नोटांची बदली भारतातील कोणत्याही बँक किंवा पोस्ट ऑफिसमध्ये केली जाऊ शकते. तसेच हि सुविधा आर.बी.आय.च्या इश्यू डिपार्टमेंट असलेल्या १९ क्षेत्रीय कार्यालयांमध्येही उपलब्ध असेल.
करायचं कसं ?
सर्वसामान्य नागरिक त्यांचं ज्या बँकेत अकाउंट आहे त्या बँकेत नोटा जमा करु शकतात. खाते नसलेला व्यक्ती कोणत्याही बँकेच्या शाखेत एका दिवशी ₹ २०,०००च्या मर्यादेपर्यंत २००० रुपयांच्या नोटा बदलू शकतो.
अपेक्षित :
RBI ला अपेक्षा आहे की, लोकांना बँकांमध्ये नोटा बदलून घेण्यासाठी ४ महिन्यांचा कालावधी पुरेसा असून, चलनात असलेल्या बहुतेक ₹२०००च्या नोटा ३० सप्टेंबर पर्यंत दिलेल्या मुदतीत बँकांकडे परत येतील.